بررسی تحولات سیاسی ایران پس از کودتای 28 مرداد 1332 تاآغازنهضت امام خمینی (ره ) با تکیه برعوامل ناکامی نیروهای ملی (1341-1332 ه.ش )

چکیده با وقوع کودتای 28 مرداد 1332 هـ .ش و سقوط دولت مصدق نهضت ملی ایران در هم شکست و با تشکیل کنسرسیومی از شرکتهای بزرگ نفت جهان، بار دیگر صادرات نفت ایران به سوی غرب از سر گرفته شد. به دنبال کودتا اساس روابط نیرومند دست نشاندگی بین رژیم پهلوی و دولت آمریکا فراهم گشت. در این دوره با سرکوب نیروهای ملی و مذهبی توسط رژیم، نابودی حزب توده، تشکیل ساواک، ایجاد احزاب دولتی وابسته به رژیم و تسلط بر قوای مقننه و مجریه قدرت در دست محمدرضاشاه متمرکز گردید و موقعیت وی از یک شاه در جایگاه حکومت مشروطه سلطنتی به شاهی مستبد و فراتر از تمام قوانین تغییر یافت. در اواخر دهه 1330 هـ .ش (1950م) در پی بروز بحران های اقتصادی- سیاسی در ایران و تحولات بین المللی از فشارهای رژیم کاسته شد و هواداران نهضت ملی تحت عنوان «جبهه ملی دوم» فعالیت خود را از سر گرفتند. در این زمان اختلافات ایدئولوژیکی در درون جبهه ملی زمینه اشتقاق و جدایی نیروهای ملی را فراهم آورد و سازمان «جامعه سوسیالیست های نهضت ملی ایران» و سازمان «نهضت آزادی ایران» از درون جبهه ملی سر بر آوردند که تعامل این نیروها با یکدیگر و همچنین رویکردشان نسبت به رژیم پهلوی و دولت های وقت به ویژه دولت امینی در روند آتی تحولات کشور بسیار تأثیرگذار بود. در نهایت طرح لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی و برنامه های «انقلاب سفید» از سوی رژیم در سال های نخستین دهه 1340 هـ .ش منجر به واکنش روحانیت به رهبری امام خمینی (ره) و ورود دوباره این نهاد به عرصه سیاسی کشور گشت که این تحول زمینه ساز وقوع انقلاب اسلامی در سال های بعد گردید. کلید واژه ها: کودتای 28 مرداد، رژیم پهلوی، دولت آمریکا، جبهه ملی دوم، نهضت امام خمینی (ره).